Bài phỏng vấn Nguyễn Xuân Hưng đăng trên báo Văn Nghệ trẻi

TrÝ chuyÎn vèi nh¡ v¯n NguyÍn Xuµn Hõng, tŸc gi¨ cða bæ tiÌu thuyÆt An Lạ­c Dõèi Tréi

Bâi c¨nh cða tiÌu thuyÆt l¡ nhùng n¯m giao théi giùa thÆ ký 16 v¡ 17. Khi ½Ü NguyÍn Ho¡ng t÷ kinh ½á v¡o tr¶n thð Thuºn HoŸ v¡ Qu¨ng Nam ½¬ ½õìc g·n 50 n¯m. Bæ sŸch gãm 2 quyÌn. QuyÌn 1 “Võén An lạ­c ”chð yÆu kÌ vË nhùng sú viÎc x¨y ra ê phð Kinh Mán v¡ kinh th¡nh ‡áng ‡á, ½´c biÎt l¡ trong kho¨ng théi gian NguyÍn Ho¡ng k¾o quµn v¡o Thuºn HoŸ l·n cuâi cïng. QuyÌn 2 “An lạ­c dõèi tréi ”kÌ vË nhùng ng¡y h¡nh phõçng Nam cða nhùng nhµn vºt chÏnh. Qua biÆn thiÅn cða cŸc sú kiÎn, hai nhµn vºt nam nù chÏnh g´p nhau v¡ hà tÖm th¶y hạ­nh phî an cư lạc nghiệp.

“‡µy l¡ mæt b¡i ca ca ngìi lao ½æng v¡ trÏ tuÎ, kÏnh dµng nhùng bºc tiËn bâi ½¬ cÜ cáng t÷ Th¯ng Long mang gõçm ½i mê nõèc, nÅu cao tinh th·n ½o¡n kÆt dµn tæc cða tiËn nhµn” (T­p chÏ Nh¡ v¯n ViÎt Nam sâ 10/2003 ½¬ trÏch ½¯ng 8 chõçng ½·u cða bæ tiÌu thuyÆt n¡y v¡ trong léi gièi thiÎu ½¬ kh²ng ½Ùnh nhõ trÅn).

Thõa nh¡ v¯n NguyÍn Xuµn Hõng, bæ tiÌu thuyÆt Võén An Lạ­c v¡ Anlạc dõèi tréi cÜ ph¨i l¡ bæ tiÌu thuyÆt lÙch sø kháng?

- Nh¡ v¯n NguyÍn Xuµn Hõng: TiÌu thuyÆt lÙch sø õ? ViÎc phµn lo­i thÌ lo­i tiÌu thuyÆt l¡ cáng viÎc cða nh¡ phÅ bÖnh, hay do ½æc gi¨, hay l¡ do bạn. CÝn tái, khi ½´t bît viÆt, tái ch× tµm niÎm r±ng tái sÁ viÆt mæt bæ tiÌu thuyÆt. Tái quan tµm ½Æn nhµn vºt, cât truyÎn, bâi c¨nh... vµn vµn... NghØa l¡ tái ho¡n to¡n kháng nghØ mÖnh ph¨i viÆt cho ra mæt tiÌu thuyÆt lÙch sø hay kháng ph¨i tiÌu thuyÆt lÙch sø?

Vºy quan niÎm cða anh vË tiÌu thuyÆt lÙch sø ?

- Nh¡ v¯n NguyÍn Xuµn Hõng: Khi tái khi ½´t bît viÆt, ch× cÜ mæt tµm nguyÎn l¡ tr¨i hãn mÖnh lÅn tŸc ph¸m, sŸng t­o lÅn mæt thÆ gièi riÅng, m¡ bâi c¨nh l¡ mæt théi kü lÙch sø. Tái kháng quan niÎm l¡ cö ph¨i viÆt nhõ nhùng ngõéi viÆt trõèc ½µy ½¬ viÆt tiÌu thuyÆt ½Ë t¡i lÙch sø. NÆu nhõ cö viÆt nhõ cŸc nh¡ viÆt tiÌu thuyÆt ½¬ viÆt vË ½Ë t¡i lÙch sø thÖ mèi l¡ “tiÌu thuyÆt lÙch sø” thÖ xin ½õìc ½´t tái ra khÞi sú phµn lo­i ¶y.

Nhõng cÜ mæt nh¡ v¯n chuyÅn viÆt tiÌu thuyÆt vË lÙch sø cða ViÎt Nam cho r±ng, c·n phµn biÎt tiÌu thuyÆt lÙch sø l¡ khai thŸc lÙch sø v¡ ph¨i tán tràng lÙch sø, khŸc vèi tiÌu thuyÆt l¬ng m­n, tiÌu thuyÆt vß thuºt. Vºy û kiÆn cða anh nhõ thÆ n¡o?

-Nh¡ v¯n NguyÍn Xuµn Hõng: ‡iËu ½·u tiÅn l¡ khi anh viÆt vË b¶t cö mæt giai ½oạ­n n¡o trong suât chiËu d¡i lÙch sø cða dµn tæc, anh ½Ëu ph¨i trung th¡nh vèi cŸc sú kiÎn lÙch sø. ‡iËu n¡y kháng ch× l¡ nghØa vò cða cŸc nh¡ v¯n viÆt vË giai ½ọa­n lÙch sø ½¬ xa, m¡ ngay viÆt vË thºp ký trõèc, n¯m ngoŸi, anh cñng ph¨i trung th¡nh vèi sú thºt. Nhõng kháng cÜ nghØa l¡ nh¡ v¯n l¡m cáng viÎc sao ch¾p v¡ minh hàa lÙch sø, nh¡ v¯n kháng ph¨i l¡ nh¡ sø hàc, kháng ph¨i nh¡ nghiÅn cöu v¯n hÜa dµn gian, m¡ ½·u tiÅn v¡ m¬i m¬i ph¨i l¡ nh¡ v¯n.

PV: Xin anh nÜi rß hçn?

-Nh¡ v¯n NguyÍn Xuµn Hõng: NÆu ch× vÖ viÆt tiÌu thuyÆt vË ½Ë t¡i lÙch sø m¡ tái ½õìc gài l¡ nh¡ nghiÅn cöu lÙch sø thÖ tái th¶y ½Ü l¡ mæt ½iËu ½Ÿng buãn. Bêi vÖ thö nh¶t l¡ xîc ph­m cŸc nh¡ nghiÅn cöu lÙch sø, v¡ thö hai l¡, cÜ lÁ qua tiÌu thuyÆt cða tái, ngõéi ½àc ½¬ kháng nhºn ra tái l¡ mæt nh¡ v¯n nùa. Khi NguyÍn Du viÆt truyÎn KiËu, NguyÍn Du sâng v¡o théi n¡o, tõçng öng vèi triËu n¡o cða Trung Quâc, thÆ m¡ truyÎn KiËu viÆt vË théi kü lÙch sø n¡o? ‡Ü l¡ n¯m Gia TØnh triËu Minh. Alexander Dumas viÆt Ba ch¡ng lÏnh Ngú Lµm, hay VÏchto Huygo viÆt Nh¡ thé ‡öc b¡, hay Lep Tonxtoi viÆt ChiÆn tranh v¡ Ho¡ bÖnh… CŸc áng ½Ëu sâng cŸch théi kü miÅu t¨ trong tŸc ph¸m r¶t xa, sao kháng gài cŸc tŸc ph¸m ¶y l¡ “tiÌu thuyÆt lÙch sø”? Hay l¡ hà ½¬ xuyÅn t­c lÙch sø õ? Kim Dung viÆt cŸc tiÌu thuyÆt l¶y bâi c¨nh l¡ théi kü Tâng, NguyÅn, Minh, Thanh cÜ ph¨i ½¬ kháng trung th¡nh vèi lÙch sø kháng?

PV: T­m ½ãng û vèi anh l¡ kháng nÅn cho cŸi gài l¡ “tiÌu thuyÆt lÙch sø” mæt cŸi Ÿo, nhõng cÜ û kiÆn cho r±ng anh ½¬ hõ c¶u quŸ nhiËu?

-Nh¡ v¯n NguyÍn Xuµn Hõng: ‡Ü l¡ chÅ hay khen ½¶y nh×? Nh¡ v¯n khŸc nh¡ sø hàc ê ½iËu duy nh¶t l¡ anh ½õìc hõ c¶u, hay l¡ ½îng hçn l¡ anh ph¨i hõ c¶u trong tŸc ph¸m cða anh. Kinh Kha ½i Ÿm sŸt T·n Thðy Ho¡ng, Tõ M¬ ThiÅn ch× viÆt 2 trang trong chõçng “ThÏch khŸch liÎt truyÎn” cða Sø kû, thÆ cŸc nh¡ l¡m kÙch b¨n phim “Løa thiÅu cung A PhÝng” ½¬ dúng ½Æn 30 tºp, rãi Trõçng NghÎ Mõu l¡m phim “Anh hïng” l­i khŸc h²n... Bæ tiÌu thuyÆt cða tái viÆt vË théi kü giao théi giùa thÆ ký 16 v¡ thÆ ký 17, théi kü NguyÍn Ho¡ng k¾o quµn v¡o ‡¡ng Trong, cÜ thÌ trõèc tái cÜ r¶t nhiËu ngõéi viÆt vË NguyÍn Ho¡ng, nhõng NguyÍn Ho¡ng trong tŸc ph¸m cða tái l¡ “áng gi¡ m°t cî” cða riÅng NguyÍn Xuµn Hõng. Tái r¶t khµm phòc cŸc nh¡ sø hàc, bêi vÖ thö nh¶t tái kháng thÌ l¡m cáng viÎc cða hà, hà l¡m khoa hàc, hà tõ duy logic, cÝn tái l¡ nh¡ v¯n, tái ½Ì trÏ tõêng tõìng bay bäng, dúng lÅn mæt thÆ gièi cða riÅng tái, tái tõ duy b±ng hÖnh tõìng. Nhõng nÆu kháng cÜ cŸc nh¡ sø hàc, thÖ ½ái cŸnh cða trÏ tõêng tõìng cða tái ch× l¡ ½ái cŸnh m¡ giâng nhõ kháng cÜ cç thÌ cða lo¡i chim, kháng thÌ bay lÅn ½õìc. Trong tiÌu thuyÆt cða tái, tuyÎt ½âi kháng cÜ chi tiÆt n¡o kháng ½îng vèi chÏnh sø. Ch× cÜ cŸc sú kiÎn m¡ chÏnh sø kháng ch¾p m¡ thái, v¡ nÆu cÜ mæt nhµn vºt l¡ nh¡ sø hàc sâng v¡o giai ½oạ­n ½Ü, °t h²n áng ¶y sÁ ch¾p ho´c l¡m chöng cho tái ½îng l¡ nhõ vºy.

* PV: VÖ sao anh l­i chàn théi kü NguyÍn Ho¡ng k¾o quµn v¡o ‡¡ng Trong ½Ì l¡m bâi c¨nh cho bæ tiÌu thuyÆt cða mÖnh?

-Nh¡ v¯n NguyÍn Xuµn Hõng: ‡Ü l¡ giai ½o­n mê ½·u cho viÎc khai phŸ phõçng Nam, l¡ mæt giai ½o­n ½·y kÙch tÏnh, khi NguyÍn Ho¡ng bÞ Th¯ng Long v¡o ‡¡ng Trong, b°t ½·u hçn 200 n¯m cŸc chîa NguyÍn rãi ½Æn 143 n¯m cŸc vua NguyÍn. Nhµn vºt lÙch sø NguyÍn Ho¡ng l¡ mæt nhµn vºt ½õìc sø sŸch qua cŸc giai ½o­n viÆt vèi thŸi ½æ r¶t mµu thu¹n. RiÅng tái, tái cho r±ng, áng ½¬ sâng vèi théi ½­i cða mÖnh, l¡ mæt ngõéi qu¨ c¨m, l¡ mæt ngõéi c·m quyËn khán kh¾o, mæt ngõéi chinh phòc v¡ khai phŸ ½¶t ½ai, chinh phòc nhµn tµm. ‡âi vèi lÙch sø dµn tæc, áng cñng xöng l¡ mæt ngõéi cÜ cáng, mæt anh hïng dµn tæc. Song, trong bæ tiÌu thuyÆt cða tái, bâi c¨nh lÙch sø ch× l¡ cŸi khung v¡ tái treo böc tranh tŸc ph¸m v¡o ½Ü. NÜi chung cŸc nhµn vºt chÏnh l­i l¡ cŸc nhµn vºt hõ c¶u, cŸc nhµn vºt lÙch sø cÜ thºt thÖ ch× l¡ cŸc nhµn vºt phò, kÌ c¨ NguyÍn Ho¡ng.

* PV; ‡µy l¡ ½æ tiÌu thuyÆt ½·u tay anh trÖnh l¡ng m¡ lạ­i ½õìc gi¨i cao. Gi¨i B trong cuæc thi tiÌu thuyÆt 2 n¯m 2002-2004 cða Hæi Nh¡ v¯n, cÜ ngõéi cho r±ng anh l¡ ngõéi sŸt gi¨i, anh nghØ nhõ thÆ n¡o?

-Nh¡ v¯n NguyÍn Xuµn Hõng: Dú thi v¯n chõçng kháng ch× nh±m v¡o cŸi thî ½õìc gi¨i. ‡iËu thî vÙ ½·u tiÅn l¡ ½õìc mæt t·ng n¶c nhiËu ngõéi ½àc kháng ph¨i ½æc gi¨ tháng thõéng. Hà l¡ nhùng nh¡ v¯n tÅn tuäi sŸng lŸng, kÌ c¨ nhùng nh¡ v¯n yÅu thÏch mÖnh l¹n nhùng ngõéi mÖnh biÆt trong l¡ng v¯n hà kháng thÏch mÖnh, m¡ v¹n ph¨i ½àc tŸc ph¸m cða mÖnh. CŸi thî cuâi cïng mèi l¡ thî ½õìc gi¨i. Nhõng gi¨i thõêng v¯n chõçng ch× nhõ mæt sú may m°n, nÆu ban giŸm kh¨o khŸc, cÜ thÌ anh sÁ ½õìc gi¨i cao hçn ho´c ch²ng ½õìc gÖ. Nh¡ v¯n sâng trõèc hÆt l¡ nhé cÜ ½æc gi¨ ræng r¬i.

*PV: Thõa nh¡ v¯n trong An lạ­c dõèi tréi, cÜ c¨m giŸc anh ½¬ tºn dòng v¡ khai thŸc triÎt ½Ì cŸc c¨nh ¯n chçi cða quan lạ­i, miÅu t¨ tÖnh dòc cÜ ph·n ½i hçi quŸ, ½iËu n¡y cÜ ph¨i l¡ viÎc l¡m cho phong phî v¡ tõçi mèi thÅm cho bæ tiÌu thuyÆt vË ½Ë t¡i lÙch sø vân bÙ coi l¡ khá khan?

- Nh¡ v¯n NguyÍn Xuµn Hõng : Giâng nhõ phim ¨nh thÖ viÎc má t¨ cŸc c¨nh tÖnh c¨m trong tiÌu thuyÆt giâng nhõ ngõéi ½i trÅn dµy, nÆu v÷a ph¨i thÖ anh th¯ng b±ng cÝn nÆu quŸ lÅn thÖ l¡ sa v¡o nguy hiÌm v¡ th¶p k¾m. Tái ½¬ suy nghØ r¶t nhiËu v¡ tái ch× ½æng ½Æn cŸc chi tiÆt ¶y khi n¡o chîng gÜp ph·n kh°c hàa tÏnh cŸch nhµn vºt, phòc vò cho cât truyÎn. LÙch sø vân l¡ nhõ vºy, kháng cÜ lÙch sø khá khan. ‡Ë t¡i lÙch sø bao gié cñng gµy c¨m höng cho tái, tái kháng quan niÎm vË cŸc b¡i hàc lÙch sø l¡ khá khan.

* PV; Ngo¡i sâ phºn cða cŸc nhµn vºt chÏnh nhõ Kü Hoa, Ba BÙ, NguyÍn Ho¡ng, TriÎu Quºn cáng ... theo tái mæt nhµn vºt r¶t ¶n tõìng ½Ü l¡ Täng Binh V¯n Thò, nhµn vºt tri thöc, to¡n t¡i, cÜ lâi suy nghØ cŸch tµn, nhõng kháng ½õìc triËu ½Önh tràng dòng m¡ ph¨i chÆt, t­i sao vºy ?

-Nh¡ v¯n NguyÍn Xuµn Hõng: KÀ sØ trong cŸc triËu ½­i phong kiÆn luán luán ½õìc th¶m nhu·n tõ tõêng trung quµn, Ÿi quâc. Nhùng trÏ thöc h¡ng ½·u cða théi ½­i thõéng cÜ nhùng kiÆn gi¨i, kiÆn thöc võìt théi ½­i, v¡ nÜi chung bi kÙch l¡ triËu ½Önh kháng hiÌu ½õìc. Täng binh V¯n Thò ½¬ ½¬ tiÆp thu cŸc kiÆn thöc v¯n minh cða thÆ gièi phõçng Tµy, mong sèm Ÿp dòng khoa hàc tiÅn tiÆn, canh tµn ½¶t nõèc. CŸc chîa NguyÍn cñng l¡ nhùng vÙ minh chîa, ½¬ khai phŸ, chinh phòc ‡¡ng Trong, yÅn dµn, nhõng chõa ½ð t·m ½Ì ½ãng c¨m vèi cŸch nghØ canh tµn ½¶t nõèc cða mæt trÏ thöc nhõ V¯n Thò. Qua nhµn vºt n¡y, tái muân ½õa ra mæt tháng ½iÎp vË b¡i hàc dïng ngõéi, mæt ½iËu m¡ cŸc triËu ½­i phong kiÆn nõèc ta r¶t tr¯n trê, ½¬ kh°c th¡nh bia ½Ÿ trong V¯n MiÆu triÆt lû “hiËn t¡i l¡ nguyÅn khÏ quâc gia”, nhõng t÷ lû thuyÆt ½Æn thúc tÆ l¡ c¨ mæt kho¨ng cŸch.

* PV: Nhµn vºt Ph­m ThÙ Kü Hoa xu¶t thµn con quan, lèn lÅn trong c¨nh lŸ ngàc c¡nh v¡ng, ½¬ cÜ mæt mâi tÖnh vèi mæt cáng tø Th¯ng Long nhõng kháng th¡nh. VÖ sao nh¡ v¯n lạ­i câ û ½õa ½¸y v¡ gŸn cá ¶y vèi ch¡ng Ba BÙ, mæt nhµn vºt du thð, du thúc?

- Nh¡ v¯n NguyÍn Xuµn Hõng: Trong ½æi quµn cða NguyÍn Ho¡ng chinh phòc phõçng nam cÜ cÜ quÏ tæc, cÜ du thð du thúc, cÜ nhùng anh hïng h¨o hŸn... Hà cÜ thÌ cÜ ½Ùa vÙ x¬ hæi khŸc nhau ê ‡¡ng Ngo¡i chºt cöng lÍ giŸo, nhõng hà ½Ëu l¡ cŸc cŸ nhµn cÜ söc sâng m¬nh liÎt. NÆu kháng thÆ, thÖ hà l¡m sao s¨n sinh ra hºu duÎ l¡ cŸc thÆ hÎ chinh phòc ½õìc c¨ d¨i ½¶t phõçng Nam. Khi thoŸt khÞi lÍ giŸo cða x¬ hæi ‡¡ng Ngo¡i, hà ½Æn ‡¡ng Trong, mæt d¨i ½¶t m¡ lÍ giŸo lÞng lÀo, con ngõéi ½âi diÎn vèi thiÅn nhiÅn, vèi sú sinh tãn, ½õìc sâng thúc vèi mÖnh. Kü Hoa, mæt nù tÏnh ½iÌn hÖnh ch× cÜ thÌ an cõ lạ­c nghiÎp vèi mæt con ngõéi nam tÏnh mạ­nh mÁ.

* PV: TiÌu thuyÆt cða anh, anh kháng cho l¡ tiÌu thuyÆt kiÆm hiÎp nhõng nhµn vºt chÏnh n¡o cñng biÆt vß v¡ r¶t nhiËu c¨nh giao ½¶u vß thuºt, anh gi¨i thÏch ½iËu n¡y nhõ thÆ n¡o?

- Nh¡ v¯n NguyÍn Xuµn Hõng: Nhµn vºt Ba Bi l¡ mæt anh ch¡ng ngang t¡ng phÜng tîng, vá gia cõ, nÅn anh ta cÜ vß, ½¶y l¡ do anh ta chö kháng ph¨i tái “cho” anh ta cÜ vß. Kü Hoa trong b¨n th¨o ½·u tiÅn l¡ mæt nhµn vºt yÌu ½iÎu thòc nù, nhõng tái nghØ l­i, mæt yÌu ½iÎu thòc nù khi x¨y ra mæt cuæc thiÅn di lèn nhõ vºy thÖ sÁ cÜ sâ phºn khŸc, chö kháng thÌ cÜ c¨m höng liÅn hÎ vèi cŸc nhµn vºt khŸc nhõ tái ½¬ viÆt. Mæt nhµn vºt nh¡ sõ cÜ luyÎn vß, mæt vÙ Quºn cáng ‡á ½âc cñng cÜ vß cáng, ½Ü cñng l¡ thúc tÆ khŸch quan, chö tái kháng câ tÖnh l¡m ra, hay câ gŸn cho hà cÜ vß cáng.

*PV: Anh l¡ mæt nh¡ v¯n cÝn trÀ m¡ ½Ë t¡i lÙch sø l­i l¡ mæt ½Ë t¡i dõéng nhõ c·n sú chiÅm nghiÎm, c·n sú t÷ng tr¨i, vºy anh viÆt bæ tiÌu thuyÆt “An Lạ­c dõèi tréi” cÜ nghØ ½Æn sú thuyÆt phòc ½âi vèi ½æc gi¨ hay kháng?

-Nh¡ v¯n NguyÍn Xuµn Hõng: -Tái kháng cÝn trÀ, cÜ thÌ tái b°t ½·u ½Æn vèi sú nghiÎp v¯n chõçng hçi muæn m¡ thái. TiÌu thuyÆt vË ½Ë t¡i lÙch sø kháng ph¨i l¡ ½æc quyËn cða nhùng nh¡ v¯n gi¡, cÜ thÌ ½Ë t¡i lÙch sø c·n sú hiÌu biÆt nh¶t ½Ùnh vË lÙch sø, vË v¯n hoŸ dµn tæc v¡ ½iËu ½Ü c·n ngõéi viÆt ½Æn ½æ tuäi tŸc nh¶t ½Ùnh. Nhõng cÜ mæt ½´c ½iÌm l¡, dï tŸc gi¨ cÜ gi¡ ½Æn m¶y, thÖ cñng giâng ngõéi trÀ mæt ½iËu, ½Ü l¡ t¶t c¨ ½Ëu kháng chöng kiÆn, kháng sâng thúc ê giai ½o­n lÙch sø ½Ü. C¨n höng vË lÙch sø v¡ c¨m nhºn tinh th·n lÙch sø thÖ kháng ph¨i ½´c quyËn cða riÅng ai.

Thúc hiÎn NguyÍn ThÙ BÏch YÆn 15/8/05